Jak rozliczyć podatek dochodowy PIT w klubie inwestora?

sty 20, 2022 | Blog

Naliczenie, rozliczenie i udokumentowanie podatku dochodowego w klubie inwestora to ostatnia czynność związana z zamykaniem roku księgowego w tej mikro-instytucji finansowej. Niestety, nie jest to tak proste, jakby się chciało, ale jednak też nie najtrudniejsze. Ustawodawca, choć „zachęca” do tworzenia klubów inwestora w art. 124 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, to jednak nie stworzył szczegółowych regulacji, jak prowadzić księgowość klubu i ewidencję podatkową na tę okoliczność. Można zatem mówić o drobnej luce w prawie finansowo-podatkowym.

Wniosek stąd, że obowiązki podatkowe klubu inwestora podatnicy powinni wydedukować z dotychczasowych przepisów prawa podatkowego. Wiąże się z tym konieczność przetarcia właściwej ścieżki postępowania, co jak w innych przypadkach tego rodzaju rodzi mniejsze lub większe ryzyko podatkowe.

Na wstępie zaznaczam więc, że nie jestem doradcą podatkowym, ani prawnikiem wyspecjalizowanym w prawie podatkowym. Proszę więc o uważną lekturę i krytyczne uwagi, które mogą wzbogacić naszą wspólną wiedzę o formalnych wymogach klubowego inwestowania. Proszę także osoby, które prowadzą kluby inwestycyjne inspirując się moimi wcześniejszymi wpisami na blogu, aby tym razem dodatkowo skonsultowały sposób rozliczenia podatku dochodowego klubu inwestora zaprezentowany poniżej ze specjalistami biegłymi w dziedzinie prawa podatkowego.

Od formalnych wymogów organizacji klubu inwestora do podatku dochodowego

Także dla osób, które po raz pierwszy są na moim blogu, sygnalizuję, że tematyka owych formalnych wymogów organizacji klubów inwestycyjnych pojawiała się już we wcześniejszych wpisach. Aby mieć zatem pełniejszy ogląd sytuacji zachęcam do dodatkowej lektury poniżej podlinkowanych wpisów (lista chronologiczna):

Proszę także zwrócić uwagę, że formalna komplikacja rozliczenia podatkowego klubu inwestora stanowi wyjaśnienie, dlaczego polskie domy (biura) maklerskie nie chcą w praktyce prowadzić rachunków maklerskich (brokerskich) zarejestrowanych imiennie na cały klub inwestora. W Polsce klub inwestora musi mieć rachunek maklerski przypisany imiennie do indywidualnej osoby fizycznej pełniącej w klubie funkcję powiernika. Tylko w ten sposób da się zorganizować rodzimy klub inwestycyjny.

Zryczałtowany podatek dochodowy od zrealizowanych zysków kapitałowych

Przystępując do klubu inwestora musimy mieć świadomość tego, że inwestowanie w papiery wartościowe (instrumenty finansowe) wiąże się zazwyczaj z powstawaniem zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT). Podatek ten wynika z tych samych przepisów prawa podatkowego, które musi uwzględnić w rocznym rozliczeniu podatków inwestor indywidualny.

Kluczowe są tutaj następujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (UPDOF).

Podstawa opodatkowania i wysokość podatku od zrealizowanych zysków kapitałowych

Art. 30b ust. 1 UPDOF: Od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w tym z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), z odpłatnego zbycia udziałów w spółdzielni oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepieniężny [w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część], podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu.”

Obowiązek złożenia zeznania podatkowego o wysokości osiągniętego dochodu PIT-38

Art. 30b ust. 6 UPDOF: „Po zakończeniu roku podatkowego podatnik jest obowiązany w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1a pkt 1, wykazać dochody uzyskane w roku podatkowym z: 1) odpłatnego zbycia papierów wartościowych, w tym również dochody, o których mowa w art. 24 ust. 14, dochody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych, a także dochody z realizacji praw z nich wynikających, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielniach, w zamian za wkład niepieniężny [w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część] , 2) odpłatnego zbycia walut wirtualnych – i obliczyć należny podatek dochodowy.”

Dodatkowo warto wspomnieć, że katalog przychodów z kapitałów pieniężnych zwarty jest w art. 17 ust. 1 UPDOF. Podatek od części z tych przychodów rozliczany jest przez płatników, a cześć rozlicza inwestor jako podatnik. Wprowadzając w temat przypomnijmy, jak to robi inwestor indywidualny.

Indywidualny inwestor rozlicza podatek dochodowy od zysków kapitałowych

W przypadku indywidualnego inwestora rozliczenie zryczałtowanego podatku od zrealizowanych zysków kapitałowych wygląda następująco. Podatnik otrzymuje od swojego domu (biura) maklerskiego na formularzu PIT-8C „Informację o niektórych dochodach z kapitałów pieniężnych”.

W tym zestawienie w części D dom maklerski przysyła informację o wysokości dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, o których mowa w art. 30b. Wynika więc z niego przychód podatkowy, koszty uzyskania przychodu oraz dochód podatkowy lub strata podatkowa. Te informacje indywidualny inwestor przenosi do zeznania rocznego PIT-38, dodatkowo samodzielnie oblicza podatek od dochodu według stawki 19% od dochodu podatkowego i wpłaca należny podatek na indywidualny rachunek podatkowy.

Pamiętajmy, że inwestor samodzielnie płaci podatek tylko i wyłączenie od zrealizowanych zysków kapitałowych. Zatem nie płacimy podatku od dywidend (ten za nas rozlicza płatnik) oraz zysków niezrealizowanych wynikających z niezamkniętej pozycji inwestycyjnej. Ponadto podatek od zrealizowanych zysków kapitałowych można zmniejszyć rozliczając odpowiednią część straty podatkowej z lat poprzednich. Nie to jest jednak istota tego wpisu, zatem wracając do meritum zadajmy następujące kluczowe pytanie. Jak będzie wyglądała sprawa rozliczenia podatku dochodowego od zrealizowanych zysków kapitałowych w klubie inwestora?

Współwłasność papierów wartościowych w klubie inwestora a podatek dochodowy

Przede wszystkim musimy zauważyć, że w klubie inwestora mamy do czynienia z dynamiczną współwłasnością portfela papierów wartościowych (instrumentów finansowych). Piszę „dynamiczną”, ponieważ struktura kapitałowa tej współwłasności może się zmieniać z każdą wpłatą składki oszczędnościowo-inwestycyjnej dokonanej przez inwestora na poczet kapitału klubu.

W klubie inwestora mamy zatem sytuację nieco inną od współwłasności w nieruchomości lub małej spółce osobowej. W tych dwóch przypadkach udział we współwłasności jest względnie stały, stabilny, statyczny. Np. gdy współwłaściciel nieruchomości lub spółki ma na początku roku podatkowego – załóżmy – 25% udział w jej własności, to jest bardzo prawdopodobne, że również na koniec roku podatkowego będzie miał taki sam udział.

W klubie inwestora względny udział we współwłasności zmienia się bardzo dynamicznie. Jednakże, sama podstawa prawa podatkowego dotycząca obliczenia udziału w podatku dochodowym jest – według mnie – taka sama, jak w przypadku współwłasności nieruchomości lub spółki osobowej. Określa ją stosowny artykuł ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Generalna zasada naliczania podatku PIT od dochodów ze współwłasności

Art. 8. ust. 1 UPDOF: „Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe.”

Doświadczony prawnik lub doradca podatkowy może mnie poprawi w komentarzach, ale wydaje mi się, że klub inwestora w sensie prawno-podatkowym to rodzaj wspólnego posiadania praw majątkowych. Praw majątkowych wynikających z akcji, obligacji oraz innych instrumentów finansowych. Jeśli tak, to już wiemy, co mamy zrobić. Teraz musimy ustalić tylko w jaki sposób tego dokonać, aby nie tylko zapłacić należny fiskusowi podatek, ale i stworzyć solidną dokumentację podatkową.

Umowa klubu inwestora a udział zyskach i stratach

We wcześniejszym wpisie – jak napisać umowę klubu inwestora – podpowiadaliśmy, jak ustalić prawa majątkowe w klubie inwestora. Jak pamiętamy, wzorcowa umowa klubu inwestora zawierała paragraf 5, który dotyczył „Księgi inwestorów”. Wskazywał on, że:

5. Księga Inwestorów

1. Założycielski (wpisowy) kapitał inwestycyjny Inwestora oraz wniesione przez niego składki inwestycyjne w całości zostaną przeznaczone na politykę inwestycyjną Klubu i będą ewidencjonowane w wartości nominalnej na imiennym koncie analitycznym Inwestora.

2. W dniu bilansowym oraz dodatkowo raz na kwartał będzie ustalana łączna wartość kapitału założycielskiego Inwestorów oraz ich procentowy udział w tymże kapitale.

3. Procentowy udział Inwestora w kapitale założycielskim określa prawa majątkowe Inwestora, tj. jego proporcjonalny udział w aktywach, przychodach, kosztach, wyniku finansowym oraz zobowiązaniach podatkowych.

Podpisując umowę klubu inwestora musimy zawrzeć tego rodzaju zapis. Dlaczego? Jeśli go braknie, to zastosowanie znajduje stosowny artykuł kodeksu cywilnego regulujący ustawowy status majątkowy spółki cywilnej, do którego odsyła art. 124 ust. 5 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi:

Kodek cywilny, art. 867. § 1. Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. § 2. Ustalony w umowie stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach.

Zatem bez precyzujących zapisów w umowie klubu inwestora należy przyjąć, że udział inwestorów w zyskach i stratach jest równy bez względu na rodzaj i wartość wkładów. To zaś wydaje się sprzeczne z podstawowymi intuicjami, które mamy odnośnie wspólnego inwestowania przy nierównych wkładach kapitałowych. Dlatego nie wolno pominąć precyzyjnego uregulowania tych spraw w umowie klubu inwestora.

Zadbajmy bardzo solidnie o umowę klubu inwestora oraz dowody źródłowe

Moim zdaniem, jeżeli zachowamy dużą staranność formalną w zakresie redakcji umowy klubu, prowadzenia księgi inwestorów oraz kompletacji dowodów źródłowych potwierdzających wpłaty inwestorów na rachunek inwestycyjny klubu (powiernika), to urząd skarbowy warunkowo powinien dopuścić takie „księgi podatkowe”.

Piszę „warunkowo”, ponieważ trzymając się ściśle prawa podatkowego przez księgi podatkowe ordynacja podatkowa w art. 3 rozumie: księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia, do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy lub inkasenci.

Moim zdaniem klub inwestora nie jest zobowiązany do prowadzenie ksiąg rachunkowych przepisami odrębnych przepisów, bo istnieje luka prawna w tym zakresie. Zatem trzymając się bardzo ściśle przepisów prawa można paradoksalnie stwierdzić, że księgi rachunkowe klubu inwestora nie są księgami podatkowymi. (Uprzejmie proszę doświadczonych specjalistów od podatków o komentarz, jeśli mylę się w tej sprawie).

Jednakże nawet jeśli doszłoby do zakwestionowania do celów podatkowych ksiąg rachunkowych klubu inwestora z przyczyn formalno-prawnych, to pozostaje umowa klubu i dowody źródłowe. Umowa klubu sporządzona jest na podstawie art. 124 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i jej zakwestionować nie sposób. Zaś racjonalna (arytmetyczna) analiza dowodów źródłowych potwierdzających wpłaty poszczególnych inwestorów na rachunek bankowy klubu (powiernika) będzie musiała potwierdzić te same wnioski, które wynikają z ksiąg rachunkowych oraz księgi inwestorów.

Proporcjonalna zapłata podatku, ale solidarna odpowiedzialność podatkowa

W mojej opinii członkowie klubu inwestora powinni płacić podatek dochodowy od zrealizowanych zysków kapitałowych w takiej proporcji, w jakiej uczestniczą w kapitałach klubu na koniec roku podatkowego. Od razu dopowiem, że są wspólnie odpowiedzialni za całość „klubowego” podatku dochodowego. Jest to tzw. solidarność zobowiązania podatkowego. Zatem jeśli jeden inwestor w klubie nie zapłaciłby swojej części zobowiązania podatkowego (z jakichkolwiek powodów), to powstały dług podatkowy solidarnie obciąża wszystkich pozostałych!

Podsumowując, proponuję, aby od razu po zakończeniu roku podatkowego w klubie inwestora sporządzić dla każdego inwestora pismo według następującego wzoru.

Wzór pisma wyjaśniającego do PIT-38 w związku z uczestnictwem w klubie inwestora

                                                                                   Kraków, dnia …………….. 202X roku

                                                                                    Urząd Skarbowy                                                                                                                                                          w ………………..

 Wyjaśnienie do deklaracji PIT-38 w związku z uczestnictwem w Klubie Inwestora

 Niniejszym informujemy, że jesteśmy zrzeszeni w Klubie Inwestora na podstawie umowy zawartej w dniu ……………….. 202X roku. W tym celu w myśl art. 124 ust. 2 pkt. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi prowadzimy wspólny rachunek inwestycyjny Klubu w Banku/Domu Maklerskim ……………… S.A. o numerze IBAN ……………………………, którego powiernikiem jest …………………………….. Nasze biuro maklerskie wystawia deklarację PIT-8C imiennie jedynie na powiernika.

 Jednakże na dzień kończący rok podatkowy poszczególni inwestorzy naszego Klubu wpłacili na w/w rachunek inwestycyjny kapitały o następujących wartościach nominalnych oraz relatywnym udziale w całości kapitału Klubu:

Lp. Imię i nazwisko podatnika NIP Wartość nominalna kapitału wpłaconego

do klubu

Procentowy udział
w kapitale klubu
1 Podatnik A XXX-XXX-XX-XX 12.000,- 40%
2 Podatnik B XXX-XXX-XX-XX 9.000,- 30%
3 Podatnik C XXX-XXX-XX-XX 6.000,- 20%
4 Podatnik D XXX-XXX-XX-XX 3.000,- 10%
RAZEM: 30.000,- 100%

W związku z tym, zgodnie uznajemy, że partycypujemy w zryczałtowanym podatku od zysków kapitałowych, o którym mówi art. 30b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, należnym za miniony rok podatkowy w takiej samej proporcji, w jakiej uczestniczymy w kapitale Klubu Inwestora oraz jego zyskach i stratach. Mając to na względzie każdy z nas w myśl art. 30b ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wykazuje we własnej deklaracji PIT-38 jedynie cząstkowy udział w zobowiązaniu podatkowym według wzoru:

 podstawa opodatkowania wynikająca z PIT-8C powiernika * 19% * udział podatnika w kapitale Klubu

 Uprzejmie prosimy o przyjęcie naszego wyjaśnienia jako racjonalnego sposobu sprostania obowiązkom podatkowym członków Klubu Inwestora, którego ustawowym celem jest wspólne działanie w celu zdobywania wiedzy o zasadach inwestowania w obrocie zorganizowanym. Mamy świadomość tego, że w myśl art. 124 ust. 5 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz art. 864 kodeksu cywilnego jesteśmy solidarnie odpowiedzialni za całość zobowiązań podatkowych wynikających z działalności Klubu Inwestora, w którym uczestniczymy.

                                                                                              Z poważaniem

 Podatnik A ………………. Podatnik B ………………. Podatnik C ………………. Podatnik D ……………….

Jeśli uważnie przeczytamy pismo, to powinno być jasne, co należy uczynić. Po otrzymaniu PIT-8C z domu (biura) maklerskiego wystawionego na powiernika, poszczególne elementy konstytuujące podstawę opodatkowania (przychód podatkowy, koszty podatkowe, dochód podatkowy) wpisujemy do zeznań rocznych PIT-38 w proporcji do udziału w kapitałach, zyskach i stratach na koniec roku podatkowego.

Należy spodziewać się czynności sprawdzających urzędu skarbowego

Przygotowując pierwsze zamknięcie roku księgowego i podatkowego w klubie inwestora spodziewałbym się czynności wyjaśniających urzędu skarbowego. Dlaczego? Jeśli w roku podatkowym klub inwestora zrealizuje zyski kapitałowe, to powiernik klubu w swoim zeznaniu rocznym PIT-38 wykaże niższą podstawę opodatkowania, niż ta która wynika z wystawionej imiennie na niego informacji PIT-8C przez dom maklerski. Pamiętajmy, że dom maklerski ma obowiązek wysłać taką samą informację PIT-8C do urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania inwestora. Krzyżowo zestawiając ze sobą te dwie informacje urząd skarbowy ma powód, aby zainteresować się podatnikiem.

Mamy zatem dwie możliwości: (1) Albo powiernik klubu wysyła samą deklarację PIT-38 niespójną z informacją PIT-8C i czeka na wezwanie naczelnika urzędu skarbowego, które z dużym prawdopodobieństwem wkrótce się pojawi. (2) Albo wysyła deklarację PIT-38 od razu z pismem wyjaśniającym według powyższego wzoru, które wskazuje dlaczego jego podatek dochodowy jest niższy od tego, który powinien wynikać z informacji PIT-8C.

Jeżeli zachowamy porządek w dokumentacji klubu inwestora obejmującej umowę klubu oraz jego księgi rachunkowe, dokumentację źródłową, to nie powinniśmy mieć większych problemów z kontrolą podatkową, której przedmiotem będą czynności sprawdzające w zakresie zryczałtowanego podatku dochodowego od zrealizowanych zysków kapitałowych. Oczywiście na drobne perturbacje raczej trzeba być przygotowanym, ponieważ jako społeczeństwo – inwestorzy, ale i urzędnicy – dopiero uczymy się, czym są kluby inwestycyjne.

Transparentność klubu inwestora wobec organów skarbowych

Pamiętajmy jednak, że urzędnik skarbowy stoi na straży przestrzegania prawa podatkowego. Dlatego prowadząc klub inwestora musimy dopilnować, aby:

  • podatek dochodowy został zapłacony w terminie,
  • w terminie zostały złożone deklaracja PIT-38 członków klubu, jeżeli w roku podatkowym pojawiły się zrealizowane zyski kapitałowe,
  • na wezwanie naczelnika urzędu skarbowego przedstawić dokumentację podatkową, która będzie stanowiła dowód rzetelnego rozliczenia podatku.

Źródłem prawa podatkowego są tylko konstytucja, ustawy podatkowe i wydane do nich rozporządzenia. Te elementy wyznaczają sposób załatwienia sprawy przez urzędnika skarbowego. Opracowania eksperckie nie należą do źródeł prawa podatkowego. Zatem nie wiążą urzędników w najmniejszym stopniu. Dlatego oprócz dobrego przygotowania się od strony dokumentacji klubu inwestora do składania wyjaśnień w urzędzie skarbowym potrzebujemy także odrobinę taktu i grzeczności.

Starajmy się wyjaśniać, dokumentować, ale i prosić o pomoc. Wszak ustawodawca „pobłogosławił” klubom inwestora wpisując do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi kluczowy artykuł 124. Wydaje się więc, że administracja państwowa powinna mieć odrobine „życzliwości” dla powstających klubów inwestycyjnych, a nawet wspomagać je w utarciu właściwej ścieżki rozliczeń podatkowych.

Skarbnik (powiernik) klubu jako „płatnik” zryczałtowanego podatku dochodowego

Na tym w zasadzie moglibyśmy zakończyć ten wpis. Wydaje mi się jednak zasadne, aby pociągnąć go nieco dalej. Stoję na stanowisku, aby zachęcać skarbnika (powiernika) klubu do przyjęcia na siebie roli „płatnika” zryczałtowanego podatku dochodowego od zysków kapitałowych proporcjonalnie przypisanego w częściach do poszczególnych członków klubu inwestora. Co to znaczy i dlaczego pojęcie płatnika napisałem w cudzysłowiu?

Zgodnie ze wspomnianą powyżej ordynacją podatkową płatnikiem podatku (art. 8) zostaje się tylko na mocy prawa podatkowego. Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi oraz inne akty normatywne nie nadają osobom funkcyjnym w klubie inwestora takich uprawnień. Jednakże możemy sobie wyobrazić taką sytuację, że to właśnie powiernik (skarbnik) klubu, który zarządza rachunkiem bankowym (maklerskim), płaci ze środków tam zgromadzonych zryczałtowany podatek dochodowy od zysków kapitałowych zrealizowanych przez klub inwestora w minionym roku podatkowego.

Oczywiście wówczas należy zlecić tyle przelewów, ile członków ma klub inwestora na koniec roku podatkowego. Przelewy należy skierować na indywidualne mikrorachunki podatkowe członków klubu. Wcześniej inwestorzy muszą złożyć swoje deklaracje PIT-38. A co nam to daje w klubie?

Po pierwsze, po zapłaceniu podatku PIT na rachunku bankowym (maklerskim) klubu mamy środki pieniężne „netto”, a więc po odprowadzeniu opodatkowania. Od tego momentu można nimi dowolnie rozporządzać zgodnie z intencją inwestorów – nawet w całości im je wypłacić. Po drugie, uzyskujemy w klubie pełną kontrolę, że nie powstają nieuregulowane zobowiązania podatkowe. Pamiętajmy, że inwestorzy w klubie odpowiadają solidarnie za wszelkie zobowiązania, także podatkowe. Po trzecie, inwestorzy uzyskują ten komfort, że dokonując tezauryzacji w klubie nie muszą ponosić dodatkowych wydatków – oprócz składek oszczędnościowo-inwestycyjnych – w związku z działalnością klubu.

Nie wiem, czy ta propozycja obciążenia skarbnika (powiernika) klubu inwestora dodatkowymi obowiązkami wydaje się Wam słuszna. To także zależy od tego, jakiego skarbnika (powiernika) macie w klubie. Dajcie znać w komentarzach lub na „priv”, jak się na to zapatrujcie! Uprzejmie proszę też o uwagi krytyczne, jeśli moje dociekania dotyczące prawa podatkowego stosowanego do klubu inwestora budzą Wasze wątpliwości.

0 komentarzy

Wyślij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Powiązane artykuły