Czy lekcje przedsiębiorczości w szkołach mogą być bardziej praktyczne?

Analizując stan edukacji finansowej w Polsce przyjrzałem się także projektowanej podstawie programowej lekcji przedsiębiorczości zamieszczonej na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Bardzo pozytywnie należy ocenić, że taki przedmiot jest w ogóle w planie zajęć szkolnych. Niestety, mam wrażenie, że jego podstawa programowa ma głównie charakter teoretyczny. Mało też w niej praktycznych elementów zarządzania finansami osobistymi. Właśnie dlatego opracowałem autorskie scenariusze lekcji o zarządzaniu pieniędzmi, które zamierzam bezpłatnie udostępniać zainteresowanym nauczycielom przedsiębiorczości lub wychowawcom. Mogą być one być wykorzystywane w ramach tzw. eksperymentu edukacyjnego w szkołach publicznych.

Cele przedmiotu „Podstawy przedsiębiorczości” a obracanie pieniędzmi

Już wcześniej na tym blogu dotknęliśmy problemu stanu edukacji finansowej w polskich szkołach (link tutaj). Dzisiaj wchodzimy głębiej w ten temat. Podstawa programowa „Podstaw przedsiębiorczości” mówi wprost o zarządzania pieniędzmi tylko w dwóch punktach:

– Rozumienie roli pieniądza i rynków finansowych w gospodarce, funkcjonowaniu przedsiębiorstw i życiu człowieka (I. Wiedza” pkt 6)

– Odpowiedzialne gospodarowanie pieniędzmi, analizowanie, ocenianie i świadome korzystanie z usług finansowych oraz inwestowanie kapitału, z wykorzystaniem wiedzy na temat praw klienta usług finansowych. (II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce, pkt. 3)

Moim zdaniem to bardzo mało! Zbyt mało, aby wykształcić właściwe postawy przedsiębiorcze i kompetencje w tym zakresie. Zarządzanie pieniędzmi w biznesie to podstawa. Jak śpiewała kiedyś Maryla Rodowicz, „jeśli robisz biznes, to zrób także pieniądze.” W Polsce chyba jeszcze nie wszyscy to rozumiemy.

Finanse osobiste to zatem najlepszy poligon przedsiębiorczości. Bo jeśli nie potrafimy zarządzać pieniędzmi domowymi, to nie będziemy także dobrze zarządzać finansami mikro-przedsiębiorstwa. W finansach przedsiębiorstwa jak w soczewce skupiają się bowiem wszystkie sfery zarządzania – marketing, sprzedaż, proces tworzenia wartości, zaopatrzenie, optymalizacja podatkowa, administracja itd. Bardzo podobnie jest z budżetem domowym. Dochody z pracy i innych źródeł musimy skonfrontować z wydatkami na żywność, utrzymaniem domu, samochodu, rozrywką.

Zarządzanie finansami w domu i firmie to naprawdę coś więcej niż działanie rynków finansowych, korzystanie z usług finansowych lub inwestowanie kapitału. To istota rzeczy! Esencja przedsiębiorczości, bez której ani rusz! Gospodarka rynkowa jest koniec końców gospodarką pieniężną.

Szczegółowe treści nauczania „Podstaw przedsiębiorczości” a finanse osobiste

Mam kilkunastoletnie doświadczenie w pracy akademickiej. Wykładałem finanse i rachunkowość na uniwersyteckiem wydziale ekonomii. Wypromowałem kilkudziesięciu „swoich” magistrów i licencjatów. Uczestniczyłem w setkach obron dyplomowych. W związku z tym wiem, co i ile przeciętnie potrafią studenci ekonomii po kilku latach „zakuwania” ekonomii i finansów.

Z tej perspektywy potrafię ocenić program nauczania „Przedsiębiorczości” przygotowany dla szkół średnich, który ma być realizowany w ciągu kilkudziesięciu godzin (60 godzin)! Niestety, według mnie jest to po prostu „Science fiction”! Byłbym zachwycony studentem, który w pełnym zakresie opanowałby tę problematykę na poziomie oceny „dobry”! Ucznia szkoły średniej, który bez wcześniejszego przygotowania, opanowałby połowę tej wiedzy i umiejętności nazwałbym „geniuszem finansów”.

Jeden z czterech głównych segmentów podstawy programowej „Przedsiębiorczości” ma następującą charakterystykę, przy zaplanowanym czasie realizacji zajęć 13 godzin:

II. Rynek finansowy: pieniądz i jego obieg, instytucje finansowe, formy inwestowania, bank centralny i polityka pieniężna, bankowość komercyjna i spółdzielcza, podatki, ubezpieczenia, umowy bankowe i ubezpieczeniowe, ochrona klienta usług finansowych, etyka w finansach. Uczeń:

1) omawia funkcje i formy pieniądza oraz jego obieg w gospodarce;

2) charakteryzuje ważniejsze instytucje rynku finansowego w Polsce (Narodowy Bank Polski, Komisja Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, banki komercyjne i spółdzielcze, spółdzielcze kasy 5 oszczędnościowo-kredytowe, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń) oraz objaśnia ich znaczenie w funkcjonowaniu gospodarki narodowej, przedsiębiorstw i życiu człowieka;

3) rozróżnia formy oszczędzania i inwestowania, ocenia je z punktu widzenia ryzyka i przewidywanych zysków oraz przeprowadza symulowaną inwestycję;

4) przedstawia rodzaje papierów wartościowych oraz objaśnia mechanizm inwestowania na giełdzie papierów wartościowych na przykładzie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie;

5) dyskutuje nad wyborem rodzaju funduszu inwestycyjnego, uwzględniając potencjalne zyski oraz ryzyko wystąpienia strat;

6) identyfikuje najważniejsze funkcje i zadania Narodowego Banku Polskiego, charakteryzuje instrumenty polityki pieniężnej oraz omawia rolę Rady Polityki Pieniężnej w realizacji celu inflacyjnego poprzez kształtowanie stóp procentowych;

7) analizuje oferty usług banków komercyjnych i spółdzielczych w zakresie kont osobistych, kart bankowych, lokat terminowych, kredytów i pożyczek, uwzględniając realną stopę procentową;

8) identyfikuje rodzaje podatków według różnych kryteriów oraz przedstawia ich wpływ na gospodarkę kraju, przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe;

9) wyjaśnia zasady składania rocznej deklaracji i obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych;

10) formułuje argumenty za i przeciw stosowaniu podatku dochodowego progresywnego i liniowego;

11) charakteryzuje rodzaje ubezpieczeń według różnych kryteriów i porównuje oferty zakładów ubezpieczeń na przykładzie ubezpieczenia nieruchomości lub pojazdów mechanicznych;

12) krytycznie analizuje przykładową umowę kredytu lub pożyczki;

13) analizuje zapisy ogólnych warunków ubezpieczenia na przykładzie ubezpieczenia na życie lub ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków;

14) formułuje reklamację do instytucji rynku finansowego i pisze skargę do Rzecznika Finansowego na przykładzie wybranego produktu finansowego;

15) podejmuje niezależne, odpowiedzialne decyzje finansowe w odniesieniu do własnych zasobów, bazując na zebranych informacjach i radach ekspertów;

16) ocenia przykłady praktyk i zachowań etycznych oraz nieetycznych na rynku finansowym.

Jeszcze raz podkreślam, że jestem bardzo zadowolony, że „Przedsiębiorczość” jest obecna w programach nauczania. Moim jednak zdaniem, program jest zbyt ambitny oraz za bardzo teoretyczny, a więc niepraktyczny. Biorąc pod uwagę limit czasowy 13 godzin na powyższy blok, powinien on po usunięciu większości punktów wyglądać mniej więcej tak:

II. Rynek finansowy: pieniądz i jego obieg, instytucje finansowe, formy inwestowania, stopa procentowa, etyka w finansach. Uczeń:

1) omawia funkcje i formy pieniądza oraz jego obieg w gospodarce;

2) rozróżnia formy oszczędzania i inwestowania, ocenia je z punktu widzenia ryzyka i przewidywanych zysków oraz przeprowadza symulowaną inwestycję;

9) wyjaśnia zasady składania rocznej deklaracji i obliczania podatku dochodowego od osób fizycznych;

15) podejmuje niezależne, odpowiedzialne decyzje finansowe w odniesieniu do własnych zasobów, bazując na zebranych informacjach i radach ekspertów.

Ja specjalnie pod tym kątem przygotowałem scenariusze lekcji o finansach osobistych. Mogą one pomóc nauczycielom przedsiębiorczości w przeprowadzeniu „praktycznych warsztatów” z zarządzania finansami osobistymi w zaplanowanym czasie. Nie marnujmy czasu uczniów na „pisanie skargi do Rzecznika Finansowego na przykładzie wybranego produktu finansowego”. Uczmy młodzież, czym w praktyce są dochody, wydatki, strumienie pieniężne, procent (stopa zwrotu), budżet domowy i kapitał. Ekonomia i pieniądze to nie teoria, to praktyka!

Każdy nauczyciel przedsiębiorczości lub wychowawca może otrzymać bezpłatnie ode mnie te scenariusze do wykorzystania. W tym celu proszę na mój e-mail, który znajduje się w zakładce kontakt, przesłać swoje dane (imię i nazwisko, reprezentowaną szkołę). Zwrotnie prześlę scenariusze w formacie PDF. Byłbym bardzo zadowolony, gdyby we współpracy z kilkoma nauczycielami przedsiębiorczości udało się przeprowadzić taki eksperyment edukacyjny. W ten sposób moglibyśmy razem w najbliższych latach -udoskonalić ten przedmiot nadając mu wymiar praktyczny. 🙂